za 19 december 2020 - vandaag is het 16-11-2024

Het jaar 2020 loopt ten einde, een jaar dat wij snel willen vergeten, maar dat we ons lang zullen blijven herinneren. Een heel bijzonder jaar, het jaar van virologen, anderhalve-meter-afstand en hoestschaamte, alles wat altijd vanzelfsprekend was, is in het jaar 2020 bijzonder. Binnenkort is het Kerstmis en ook het vieren van het kerstfeest zal in dit coronavirusjaar anders zijn.

Kerst samen vieren op afstand en via FaceTime zal even wennen zijn. Een bijzonder kerstfeest wordt Kerstmis 2020 sowieso. Maar hoe u het ook viert, ik wens u een vrolijk kerstfeest, in het Papiaments ‘Un bon Pasku’.

Laten we deze pandemie en de moeilijke situatie geenszins bagatelliseren. Het lijkt me fnuikend voor iedereen en zeker voor jongeren, die het beste van deze situatie moeten zien te maken en die dreigen eenzaam te worden, zonder fysieke contacten en met online lessen. En er heerst angst: kinderen vrezen leerachterstand, jongeren vrezen de toekomst, veertigers en vijftigers vrezen hun baan te verliezen, zestigplussers vrezen voor hun leven en iedereen vreest het coronavirus. Alleen corona-ontkenners vrezen niet, maar worden gevreesd.

De regels van de nieuwe ‘gedeeltelijke lockdown’ zijn vervelend, heel erg vervelend zelfs, maar ons eraan houden is niet onmogelijk, want het is ons ook eerder – in dit vrijzinnigste aller landen – het coronavirus plat te drukken met de ‘intelligente lockdown’. Let wel, niet de ratio en argumenten bepalen de doelmatigheid van regels, een regel is doelmatig als wij hem allemaal volgen. Wij staan ook niet voor het rode stoplicht omdat de kleur rood tot stoppen dwingt, het rode licht werkt regulerend omdat wij allemaal ervoor stoppen.

Kortom, een regel dankt zijn macht niet aan argumenten, maar aan kuddegedrag.

 

Als er één ding zeker is als het gaat om deze pandemie, is juist dat er geen zekerheid lijkt te bestaan.
We hebben met een onduidelijke nare situatie te maken: de verhalen van volle ziekenhuizen, bezorgde virologen en ic-artsen, oververmoeide verpleegkundigen, familieleden van doodzieke coronapatiënten alsook verdedigers van de economie drukken ons dagelijks met de neus op de feiten.

Niet eerder was alertheid zo dringend en van acuut belang dan op dit ogenblik. Daarom, wees constant alert, houd minstens 1,5 meter afstand, schud geen handen, was je handen vaker, nies in je elleboog, laat je testen bij klachten en blijf thuis op de uitslag wachten, vermijd drukte, draag mondkapjes waar het verplicht is en ook waar de afstand slecht te handhaven is en geef niet op. Er komt binnenkort een vaccin en hopelijk kunnen we volgend jaar weer normaal Kerstmis vieren.

Eind december en begin januari zeggen ze altijd op Antillen “mi ta deseá bo un felis aña nobo”, dat betekent “ik wens je een gelukkig Nieuwjaar”, maar de bijbehorende omhelzing zal dit jaar ontbreken. Nu kunnen we ook niet clichématig zeggen “wat is het jaar voorbij gevlogen” – u weet wel, het gevoel dat wij normaal allemaal bij het einde van ieder jaar hebben – want het jaar 2020 duurde lang, heel erg lang.

Zoals altijd heeft ook het afgelopen jaar gedenkwaardige belevenissen gekend, die we ons nog lang zullen blijven herinneren, en minder plezierige zaken, die we geneigd zijn gauw weer te vergeten. Wat de eerste categorie betreft, hoop ik van harte dat u – net als ik – veel heeft geleerd, mogen ontdekken en zien gebeuren, en dat u – net als ik – tussen alle coronaheisa in ook leuke, gezellige, te gekke en onwijs gave ogenblikken heeft mogen beleven.

 

Minder prettige gebeurtenissen? Die waren dit jaar in overvloed. Op allerlei gebieden is 2020 een buitengewoon bewogen jaar geweest, met een ‘nieuw normaal’ dat alles behalve ‘normaal’ is. Een jaar zonder geliefden te knuffelen, zonder handen van vrienden te schudden en mét lockdowns en persconferenties, een jaar waar wij met onaangenaam gevoel op terug zullen kijken. Behalve de verkiezing van Kamala Harris als eerste Afro-Amerikaanse vrouw tot vicepresident van Amerika, kende het jaar 2020 ook internationaal verder weinig mooie belevenissen. Wellicht zal de wereld het jaar 2020 blijven herinneren als het jaar van George Floyd.

Maar beste mensen, ook van minder mooie momenten kunnen leren en sterker worden. Net zoals Johan Cruijff ooit zei "elk nadeel heeft z'n voordeel" koester ik de verwachting dat deze nare tijd de mensen dichter bij elkaar zullen brengen.

In de hoop dat wij aan het einde van volgend jaar met genoegen kunnen terugzien op een prachtig 2021, maak ik van de gelegenheid gebruik om u en de uwen alvast, een gezond en gelukkig 2021 toe te wensen.

 

VRIJHEID

Van ‘lockdown’ en ‘vrijheidsbeperking’ is het een kleine stap naar de Tweede Wereldoorlog (WOII). Behalve dat 2020 coronajaar is, herdenken we dit jaar ook dat 75 jaar geleden de WOII eindigde en vieren we dat wij sindsdien in vrijheid leven.

Dit is ook een bruggetje om op de valreep – nog net voor het einde van dit jubileumjaar – enkele zinnen te schrijven over twee mannen uit ‘de West’ wiens namen in dit 75-jaar bevrijding niet mogen ontbreken.

Wij leven nu weliswaar met enkele vrijheidsbeperkingen, maar wat een geluk hebben we dat we nu leven en vrij zijn. Stel u eens voor dat we niet vrij zouden zijn, zoals in de WOII toen honderdduizenden Nederlandse landgenoten en eilandgenoten omkwamen door geweld of door gebrek aan eten en zorg. We mogen ook niet vergeten dat er voor die vrijheid is gevochten; die vrijheid hebben we verdiend.

Zeker nu 75-jaar vrijheid wordt gevierd, is het belangrijk om aan deze geschiedenis aandacht te geven. Vrijheid kun je niet zien en niet vastpakken. Maar toch is vrijheid het mooiste dat we samen hebben.

In vorige verhalen over WOII zijn de namen van moedige mannen en vrouwen uit ‘de West’ genoemd, die een bijdrage hebben geleverd bij de bevrijding. Ik zou hen te kort doen wanneer ik verhalen over moedige mensen in de WOII vertel en hun namen niet zou noemen. Zij waren geen studenten zoals Luís de Lannoy en Boy Ecury, bliezen geen spoorwegen op en zaten ook niet in knokploegen, maar wat zij deden was buitengewoon moedig: zij hielpen mensen die niemand anders wilden en durfden te helpen.

Beide mannen waren al voor de oorlog afgestudeerde artsen en kwamen beiden uit het Caribische deel van het Koninkrijk. Een kwam uit Antillen, werd op Bonaire geboren en was tijdens WOII huisarts in Amsterdam. De andere kwam uit Suriname, werd in Nieuw Nickerie geboren en was tijdens WOII oogarts in Rotterdam. Velen zullen hun namen kennen, zeker mensen uit Antillen, maar slechts weinigen zullen hun verzetsacties kennen, want zelf spraken zij nooit over hun daden tijdens WOII.

Het zijn de slachtoffers die zij hielpen die vertelden wat deze artsen in de oorlog voor hen deden. Ook de mensen die zij van tijd tot tijd in hun dokterspraktijk verborgen hielden hebben erover geschreven. Nu werden tijdens de Duitse bezetting artsen extra in de gaten gehouden en ook werden dokters vaak door NSB’ers verraden, maar toch – gewoon uit goedheid – hielpen zij deze mensen in nood met gevaar voor eigen leven, want bij verraad of ontdekking zouden de bezetters geen genade kennen.

 

NICOLAAS DEBROT

Als scholier kwam Nicolaas Debrot – geboren op 4 mei 1902 in Kralendijk op Bonaire – naar Nederland en volgde het gymnasium in Nijmegen. Vanaf 1921 studeerde hij rechten in Utrecht en behaalde zijn titel medio jaren ‘20. In 1928 ging hij naar Parijs, bleef er drie jaar wonen, werkte als ghostwriter, trouwde met de balletdanseres Estelle Reed, keerde in 1931 terug en ging medicijnen studeren in Amsterdam.

Nicolaas Debrot debuteerde als schrijver onder de schrijversnaam Colá Debròt in 1935. Debrot was een hoogopgeleide duizendpoot: hij was behalve arts en jurist, ook filosoof, schrijver en dichter. Deze veelzijdige Antilliaan Nicolaas Debrot, die tijdens WOII huisarts was, had een praktijk in Amsterdam-West en hielp mensen die werden vervolgd aan veilige onderduikplekken. Hij gaf onderduikers in het geheim medische hulp wat andere artsen niet durfden doordat dokters zo streng in de gaten werden gehouden en verraad overal op de loer lag. Iedere patiënt kon een NSB’er of collaborateur zijn.

In mei 1943 moesten alle mannen van 18 tot 35 jaar zich verplicht melden voor de zogenaamde ‘Arbeitseinsatz’ (arbeidsinzet) om te gaan werken in de Duitse (oorlog)industrie. Deze maatregel leverde uiteindelijk maar één derde van de te verwachte arbeidskrachten op, want veel mannen melden zich niet en doken onder of bemachtigden een vrijstelling. Als dokter hielp Debrot hen aan het verkrijgen van zo’n vrijstelling. Bekend is dat iedereen die vrijstelling wilde, die ook kreeg van dokter Debrot.

Bovendien was Debrot een meester, de allerbeste, in het falsificeren van persoonsdocumenten. Debrot verrichtte verder velerlei verzetsdaden en activiteiten die druisten in tegen de regels en verboden van de bezetter op zijn uiterst zorgvuldige manier, maar bekend is ook dat hij vaak grote risico nam door mensen verborgen te houden in zijn eigen dokterspraktijk. Ook schreef, stencilde en verspreidde hij illegale pamfletten en bladen vanuit zijn eigen huis.

 

Debrot keerde in 1948 terug naar Antillen, oefende daar eerst medische praktijken uit, werd politicus en bekleedde verschillende regeringsfuncties. Hij was gevolmachtigde minister van Antillen in Den Haag, lid van de Raad van Staten en nog veel meer. In 1962 werd Debrot tot gouverneur van Antillen benoemd en het was voor eerst dat een ‘landkind’ - zoals men een op Antillen geboren persoon noemt - tot gouverneur van Nederlandse Antillen werd benoemd. Debrot wordt beschouwd als voorloper van de Nederlandstalige literatuur van Antillen. Nicolaas Debrot overleed op 3 december 1981 in Amsterdam. Op zijn geboorte-eiland Bonaire is er een straat naar Nicolaas ‘Colá' Debrot vernoemd.

 

LEONARD LASHLEY

De oogarts in Rotterdam tijdens WOII heette Leonard Archibald Gerhardus Othniel Lashley. Leonard Lashley werd op 24 maar 1903 in Suriname, Nieuw Nickerie, geboren en studeerde geneeskunde aan de toenmalige Geneeskundige School in Paramaribo. Daarna vertrok hij naar Nederland en studeerde vanaf 1931 oogheelkunde in Utrecht en werd oogarts. Voor en gedurende de hele WOII werkte Lashley als oogarts in Rotterdam. Na de oorlog vestigde hij zich als gouvernementsoogarts op Antillen en was vele jaren voorzitter van de Medische Vereniging op Curaçao.

Dokter Lashley is ongetwijfeld de bekendste oogarts die Antillen ooit heeft gehad. Jarenlang pendelde hij als oogarts tussen de eilanden van Antillen en was oogarts van iedereen die van 1948 tot 1976 op Antillen heeft gewoond. Hij was ook van de oogarts van dokter Nicolaas Debrot en van de ouders en grootouders van velen die nu dit verhaal nu lezen.

Dokter Lashley was tijdens de WOII oogarts in Rotterdam en één van de weinige artsen daar, die Joodse onderduikers medische hulp durfde te geven. Hoewel hij oogarts was gaf hij alle soorten medische hulp.

De kennis die nodig was om deze medische hulp te kunnen geven, haalde hij – door zelfstudie – uit alle medische boeken die hij maar kon krijgen.

Terwijl de oorlog buiten nog in volle gang was, de Duitsers ieder moment zijn huis konden binnenvallen en hem en zijn familie konden meenemen, zat dokter Lashley te studeren om mensen te kunnen helpen.

Toen een Joodse onderduikster zwanger bleek te zijn en gezien haar toestand het een gecompliceerde bevalling zou worden, werd bij verschillende huisartsen aangeklopt en gevraagd bij deze bevalling te helpen, maar niemand durfde. Omdat Lashley vaker onderduikers hielp en men wist dat Lashley altijd klaarstond om iedereen in nood te helpen, werd hij gevraagd om hierbij te helpen.

Oogarts Lashley was de enige die wel wilde helpen, maar had weinig verstand van bevalling, laat staan van gecompliceerde bevallingen. Weer bleek dat niets voor Lashley teveel is als het om mensen helpen ging, want hij kocht een boek over zwangerschap, bevalling en geboorte en sloeg direct aan het studeren. Met behulp van oogarts Lashley beviel de Joodse onderduikster Rebecca in de Rotterdamse kerk begin januari 1944 van zoon Emile. Zowel moeder Rebecca als zoon Emile overleefden WOII.

 Dit verhaal, dat de protestantse Lashley een Joodse vrouw in een kerk bij een gecompliceerde bevalling hielp - en de moeder en haar kind het leven redde - toen alle andere artsen het lieten afweten, wordt vaak verteld, en terecht, maar dokter Lashley heeft veel meer mensen het leven gered.

Bekend is dat hij spoorwegstakers hielp en geallieerde piloten tijdelijk verborgen hield in zijn dokterspraktijk. Hij werd diverse keren gearresteerd, maar de zwijgzame, stoïcijnse Lashley werd steeds weer vrijgelaten. Lashley bleef, met gevaar voor eigen leven, tot het einde van de oorlog onderduikers voorzien van voedsel. Bijzonder hierbij is ook dat dokter Lashley zelf etenswaar ophaalde en naar de onderduikplaatsen bracht. Vele onderduikers in Rotterdam en omstreken zijn de oorlog en hongerwinter doorgekomen door Lashley.

Kort na de WOII, eind 1948, vertrok Lashley naar Nederlandse Antillen en vestigde zich als oogarts in Willemstad op Curaçao. Hij pendelde en was werkzaam als oorarts op Curaçao, Bonaire en de drie Bovenwindse eilanden tot hij in 1976 met pensioen ging; 73 jaar oud. Leonard Lashley was zeer betrokken op sociaal, wetenschappelijk en cultureel gebied op Antillen. Hij was jarenlang voorzitter van de Surinaamse vereniging J.P.F. – ook bekend als ‘Club JPF' op Antillen.

Ter verduidelijking: J.P.F. is de Surinaamse wapenspreuk, Justicia, Pietas en Fides ofwel Rechtvaardigheid, Vroomheid en Trouw.
Dokter Lashley overleed op 1 augustus 1980 in Amsterdam. Er is onlangs een laan, de Leo Lashleylaan in Rotterdam naar Leonard Lashley vernoemd.

 

Bon Pasku i felis Aña Nobo.

Gilbert Engelhardt

---

Copyright - Disclaimer - Privacy

 In deze Kerst 2020 2020 editie van het Latin-Magazine onder andere: